Một hệ luận rút ra từ những bối cảnh trên là nếu đặt trong mối quan hệ chiến tranh và hoà bình thì có được nền văn hiến chính là do có những thời gian đất nước thanh bình, nhân dân sống trong hoà bình ổn định. Hoà bình chính thực là điều kiện của văn hoá. Chỉ trong hoà bình mới xây dựng được văn hoá, nói cách khác văn hoá là hệ quả của hoà bình. Những thế lực tiến hành chiến tranh xâm lược đã huỷ diệt văn hoá. Quân Minh đã phá huỷ biết bao chùa chiền, sách vở, bia ký của Việt Nam và của Thăng Long. Thực dân Pháp cũng đã huỷ hoại nhiều di tích, cụ thể nhất là họ đã triệt phá toà thành Hà Nội cổ.

Cho nên cứu cánh của công cuộc bảo vệ hoà bình là gìn giữ sự sống và bảo vệ nền văn hoá. Tới đây xin được nhắc lại ý kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh - người anh hùng dân tộc và nhà văn hoá lớn của nhân loại, như UNESCO đã vinh phong - liên quan tới vấn đề văn hoá. Cách đây nửa thế kỷ, Người đã phát biểu: "Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật. Những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó, tức văn hoá. Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn" (Hồ Chí Minh - Toàn tập - T.3 - tr.431 - 1995).

Trong quan niệm này của Người về văn hoá có một cái nhìn toàn diện, sâu sắc về nguồn gốc, về phạm vi của văn hoá cũng như  về mặt biểu hiện của văn hoá trong toàn bộ sinh hoạt của con người.

Nhìn lại Thăng Long - Hà Nội, qua nghìn năm, nhân dân Thủ đô hằng ao ước đô thành của mình là phi chiến địa vậy mà lại trở nên bách chiến thành. Dải đất này đã từng chịu bao phen binh lửa, là chiến trường thực sự chống, và chiến thắng các thứ giặc ngoại xâm Hán, Đường, Tống, Nguyên, Minh, Thanh rồi Pháp, Mỹ. Một đặc điểm nổi lên trong thực tế đó là càng đi vào chiến tranh, Thăng Long - Hà Nội càng nồng nàn ý thức bảo vệ hoà bình, bảo tồn văn hoá. Trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến viết vào những ngày đầu của cuộc chiến tranh chống Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: "Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới". Rõ ràng chúng ta bất đắc dĩ mới phải cầm vũ khí. Và Thăng Long - Hà Nội, trái tim của cả nước, là nơi chung đúc ý nguyện hoà bình của cả dân tộc nên ngay trong bản tuyên ngôn độc lập Kinh đô mới - bài Chiếu dời đô - Lý Công Uẩn đã nhấn mạnh ý nguyện là tạo dựng ra một nơi đô hội để bốn phương sum họp làm ăn. Vậy thôi. Và có lẽ không ở đâu lại có một truyền thuyết đẹp nói về ý nguyện hoà bình của dân tộc ta và nhân dân Thủ đô như truyện Vua Lê và hồ Hoàn Kiếm. Ta cầm gươm chỉ là để bảo vệ nền độc lập. Chính nghĩa lay động cả đất trời khiến trời phải trao cho ta gươm báu để đánh giặc. Đến khi việc cứu nước hoàn thành thì lại đem gươm trả lại cho trời đất để cầm cày cuốc mà xây dựng đời sống thanh bình. Thật là một biểu hiện của cảm quan hướng về hoà bình thực sự độc đáo, có một không hai. Câu chuyện này hoàn toàn phù hợp với thực tế của vua Lê đã tha chết cho hàng chục vạn quân Minh thông qua một hội thề ở cửa nam thành Đông Quan, một loại hoà đàm trên thế mạnh biểu thị ý chí vì hoà bình của cả dân tộc.

Các dẫn liệu trên là những minh chứng sinh động cho sự hiện diện của nền văn hiến Thăng Long trọng nhân nghĩa, trọng hoà bình.

Cho nên ngày 16/7/1999, Hà Nội vinh dự được UNESCO tặng giải thưởng Thành phố vì hoà bình thì thực tế thành phố chúng ta vốn đã có một truyền thống như vậy. Những thành tựu của trên một thập kỷ đổi mới trong các lĩnh vực tạo sự bình đẳng trong cộng đồng, xây dựng đô thị, giữ gìn môi trường sống, thúc đẩy phát triển văn hoá giáo dục, chăm lo giáo dục công dân và thế hệ trẻ... đã nói lên nền văn hiến từ nghìn xưa vẫn được ngày nay kế thừa và phát huy. Trong truyền thống văn hiến đó có tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng lớn này đã là một động lực tạo nên sức mạnh cho Hà Nội. Câu khẩu hiệu Chủ tịch Hồ Chí Minh sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta không phải là lý thuyết mà là thực tế. Tư tưởng của nhà yêu nước vĩ đại của dân tộc đồng thời là nhà văn hoá lớn của thế giới Hồ Chí Minh đã và tiếp tục soi đường, chỉ lối cho thủ đô phấn đấu đạt tới văn minh, công bằng và nhân ái, một thành phố mang tính văn hoá cao. Hà Nội mãi mãi ghi tạc công ơn Người, và không chỉ riêng nhân dân Việt Nam kính trọng, mà Người còn được nhân loại tiến bộ tôn vinh. Để kết thúc, xin trích lời phát biểu của một vị Thủ tướng Ấn Độ - Ngài Chandra Sêkha - trong lễ kỷ niệm thứ 100 năm sinh của Bác Hồ do Chính phủ Ấn Độ tổ chức năm 1990, ông nói: "Chúng tôi sẽ gìn giữ di sản của Hồ Chí Minh như của một trong những lãnh tụ vĩ đại nhất không chỉ của Châu Á mà của cả thế giới. ... Ngày nay thế giới của chúng ta cần hoà bình hơn bao giờ hết. Thông điệp hoà bình của Hồ Chí Minh - hoà bình trong tự do và độc lập - sẽ mãi mãi là ngọn đuốc soi sáng cho nhân loại".

Từ 1990 đến nay, hai thập kỷ đã qua nhưng lời phát biểu đó vẫn rất mới, rất thời sự. Ý nguyện hoà bình của Hồ Chí Minh vẫn là ngọn đuốc soi sáng cho nhân loại. Và Hà Nội với bề dày nghìn năm văn hiến đang và mãi mãi noi theo tư tưởng Hồ Chí Minh một nền tư tưởng đã kế thừa và nâng cao hơn bao giờ hết truyền thống, nhân ái, yêu chuộng hoà bình của đạo lý và nhân cách Việt Nam.